veerkracht
Vier weken lang speurde ik in de natuur naar tekenen van veerkracht. Hoe gaat de natuur om met verstoringen of een crisis? Denk aan droogte, een plaagdier, brand. Weet ze zich aan te passen? Zo ja, hoe? Zo nee, wat komt ervoor in de plaats?
Tegenslagen kennen we allemaal in ons leven. Situaties waarin dingen niet zo gaan als je zou willen, als je gepland hebt of zou verwachten. En ook een wereldwijde crisis hebben we recent kunnen ervaren.
Toen ik een oproep zag om deel te nemen aan de zogenaamde ‘resilience walks & talks’, een programma van vier weken over de veerkracht van de natuur, vroeg ik mij direct af wat wij van de natuur kunnen leren op dit gebied. En of de manieren waarop de natuur reageert op verstoringen ons inspireren.
observeren
Het bleek nog niet zo makkelijk om als leek te bepalen waar ik veerkracht zag.
In mijn moestuin was dat evident. Door de droogte en hitte waren slaplanten gaan hangen. Als het ‘s avonds wat afkoelde en met water uit de regenton veerden ze weer op. Raapstelen, radijs en snijbiet werden door een plaag van kevers kaalgevreten waardoor andere planten kans zagen zich op de lege plekken snel te verspreiden.
Maar waar zag ik de natuur in evenwicht? Waar zag ik ineenstorting of loslaten? Waar zag ik een open ruimte voor heroriëntatie en reorganisatie? En waar snelle groei?
Dat waren namelijk de vier thema’s waarmee wij, de deelnemers aan de ‘resilience walks & talks’, elke week vanuit een andere optiek naar de veerkracht van de natuur keken.
Ieder observeerde tijdens zijn wandelingen (de ‘walks’) de natuur, maakte foto’s en dacht na over het thema van de week.
In de ‘talks’, eenmaal per week, deelden we onze observaties en bespraken we of we dergelijke veranderingen en processen ook in het dagelijks leven of in de maatschappij zien.
Doordat de deelnemers een heel uiteenlopende achtergrond hadden, was het delen van onze ervaringen extra verrijkend.
adaptatiecyclus
In de natuur is alles continu aan verandering onderhevig. Neem het ritme van dag en nacht, het weer, de wisseling van de seizoenen en ook de opwarming van de aarde.
Onze levens zijn ook meer cyclisch van aard dan lineair.
Zowel groei en bloei als rust, afsterven en stilstand maken deel uit van het leven en hebben ieder hun betekenis.
Stilaan komt daarover meer besef.
Als het gaat om strategieën, hoe om te gaan met grote verstoringen en crises, is de natuur óók een waardevolle bron van inspiratie en informatie.
Zo zijn er bruikbare modellen ontwikkeld uit onderzoek naar bossen die al honderden jaren gedijen. Eén daarvan stond centraal tijdens deze resilience walks & talks: the adaptive cycle (de adaptatiecyclus).
Research wees namelijk uit dat dergelijke hele oude bossen helemaal niet stabiel zijn of in balans. Hun gezondheid en veerkracht toonden zich juist doordat ze zich regelmatig moesten aanpassen aan crises zoals branden, ziekten en periodes van droogte.
En dat is zo fascinerend:
Een gezond systeem is niet opgewassen tegen verandering en crisis als het alleen gericht is op groei en evenwicht. Het moet ook weten om te gaan met ineenstorting en reorganisatie/heroriëntatie.
wat we daar van leren?
Op zich niet verrassend natuurlijk, dat je veerkracht juist daar ziet waar er gereageerd moet worden op verstoringen.
Toch vond ik het een enorme eye-opener dat in een fase van balans en evenwicht, je veerkracht juist klein is.
Als je streeft naar een evenwichtige situatie ben je minder goed in staat om bij verstoring adequaat te reageren of mee te bewegen.
Als je vooral wil dat alles bij het oude blijft, ben je kwetsbaarder, immers niet bedreven om flexibel om te gaan met tegenslagen en nieuwe situaties die zich aandienen.
Juist door om te gaan met tegenslagen én te kijken hoe je eerder omging met een crisis of tegenslag in je leven, train je je veerkracht.
De natuur maakt daarbij gebruik van verbindingen, haar hulpbronnen, opgeslagen voorraden en van de nieuwe situatie die door de crisis ontstaan is. Aanpassen en meebewegen.
Samenwerkingsverbanden kunnen elkaar versterken maar ook in de weg zitten voor een bepaalde soort. Een instorting biedt dan nieuwe kansen.
kevertje
Eén van de stukken natuur die ik bezocht tijdens de walks is een grote open plek waar voorheen naaldbomen stonden.
Het perceel met voornamelijk sparren had eerder te lijden gehad onder droogte. Daardoor waren de sparren verzwakt en konden ze geen natuurlijk tegenwicht meer bieden (in de vorm van harsvorming) tegen de gangen die de larven van een klein kevertje, genaamd letterzetter, vraten onder de schors. De bomen konden zo geen voedingsstoffen meer transporteren naar boven en stierven af. Ze werden gekapt.
Ik zag op de open plek alweer nieuwe bomen opschieten. Berken, beuken, eiken, sparren.
Én ik las dat er verspreidde groepjes bomen aangeplant worden zoals esdoorns en wintereiken.
Er zal een gevarieerd stuk bos ontstaan. De letterzetter kan dan geen grote schade meer aanrichten. Er heeft een reorganisatie plaatsgevonden. In dit geval mét ingreep door de mens én gebruik makend van de natuurlijke veerkracht van het ecosysteem.
bezinnen
Zowel bij persoonlijke tegenslagen als bij verstoringen in de natuur, weet je nooit hoe de nieuwe situatie zal worden. Dat die niet gelijk is aan de oude situatie is duidelijk. Dat er veerkracht wordt aangesproken ook.
En daarin zit voor een deel ook troost.
Tegenslagen zijn pijnlijk.
En tegelijk is het een natuurlijk moment wat vraagt om ons te bezinnen waar we ons voor in willen zetten.
Wat is de gewenste nieuwe situatie waarop we ons willen richten?
Bovendien
Door te kijken hoe we eerder veerkrachtig omgingen met tegenslag vergroten we ons vertrouwen in de omgang met deze nieuwe uitdaging.
Hoe is de natuur voor jou een symbool van veerkracht?
Ik lees het graag!
De Resilience Walks & Talks zijn een initiatief van Biomimicry NL en HotSpotLab
Copyright foto distel: Gaby Hutjes
Copyright adaptive cycle: Holling & Gunderson, Resilience and adaptive cycles, 2002
Copyright foto perceel gekapte sparren: Gaby Hutjes
