En dan loop je in een surrealistisch schilderij

Zoiets heb ik nog nooit gezien

Fotograaf Ursula Jernberg toont me op haar laptop één van haar foto’s.
Zoiets heb ik nog nooit gezien. Een adembenemend en wonderlijk landschap waar beweging in lijkt te zitten. Dit wil ik groter zien. Liefst metersbreed.
Dat kan.

Ursula is net terug van haar reis naar de stilste plek op aarde.
Ze weet niet of ze al woorden heeft voor de uitzonderlijke stilte die ze heeft ervaren.

Eerder dit jaar sprak ik met haar over ons beider passie stilte én over haar project the quietest place on earth. Een bijzonder project van deze fotograaf met een missie. Dat interview lees je hier.

Lezers vroegen mij waar die stilste plek op aarde is, maar Ursula geeft nog niet prijs waar die is. Pas als haar expositie geopend wordt.

Nu Ursula terug is, mag ik haar opnieuw interviewen.
Ik begin met de vraag die mijzelf het meest bezighoudt.

Wat zal je altijd bijblijven van deze reis?

De diversiteit van het landschap. Het was een surrealistische ervaring. Het lijkt alsof je op een andere planeet bent aangekomen. Sommige stukken zijn heel erg kleurrijk, andere delen helemaal grauw en grijs.

Heb je daar stilte ervaren?

Er waren momenten dat ik helemaal niets hoorde. Dat klinkt als een soort zoem in je hoofd. Precies zoals bij mijn eerste stille ervaring in Noorwegen negen jaar geleden, die veel indruk op mij maakte.

Er was ook wind hoorbaar. Af en toe waren er vliegen. Er waren loopgeluiden, van onze voeten op de stenen die daardoor over elkaar schoven. En af en toe kwam er een helikopter over, het is een National Park, met toeristen die een rondvlucht maakten boven het landschap waar we waren.

Maar er was zeker ook die totale stilte.

Je had je grondig voorbereid op deze reis. Hoe pakte het uit toen je daar eenmaal was?

Aanvankelijk wilde ik als ik ter plekke was op locatie gaan kijken waar ik foto’s zou gaan nemen. Maar ik heb me vooraf de grootte van het gebied niet goed voor kunnen stellen, de enorme uitgestrektheid. Alleen de hike erheen naar the quietest place on earth was al vijf uur lopen en een behoorlijk zware tocht.

Bovendien hoorde ik toen ik nog in Nederland was dat ik eigenlijk niet in mijn eentje het gebied in kon gaan. Er was recent een toerist verdwaald die niet meer zelf terug wist te komen. Dus heb ik vooraf contact gelegd met een local, tour guideJenn. Zij ging met mij mee op hike samen met sherpa Peyton, omdat er erg veel mee moest: water, eten, apparatuur, kleding voor verschillende weertypen.

In totaal zouden we drie dagen in het gebied zijn. In die tijd moesten we op de plek zien te komen, die tocht van vijf uur maken dus, de foto’s en filmopnames zien te maken én nog hopen dat het weer gunstig zou zijn.
Dat gaf druk, maakte me gespannen.

Vragen als: Zal het mooi weer zijn, helder? Kan ik de foto’s die ik wil maken wel maken? Heb ik wel genoeg tijd?
Daar ben je in je hoofd steeds mee bezig vooraf.

Om ín de krater te komen moesten we afdalen van 2500m hoogte. Het was warm, de hoogte zelf speelde mee en de tocht naar beneden over een smal pad met glijdende stenen was moeilijk. We liepen een tijd door de wolken.
Het weer kan daar binnen 10 seconden veranderen.

Misschien een beetje naïef maar dat had ik echt onderschat, die uitgestrektheid.

Je hebt voor het eerst ook gefilmd. Voelde dat voor jou net zo vertrouwd als fotograferen ten aanzien van het onderwerp stilte?
Bij een foto hoor je niet de geluiden die er zijn op de plek waar je de foto neemt. Bij filmen ga je misschien juist meer op de geluiden letten? Je wil natuurlijk geen storende geluiden opnemen.

Je bent je meer bewust van jezelf, als je commentaar geeft of iets vertelt bijvoorbeeld. Het filmen op zich werd ik op een gegeven moment wel vertrouwd mee.
Dat je je al filmend meer bewust van jezelf wordt, kon ik wel loslaten.

Je kan meer vertellen met filmbeelden. Dat heeft wel mijn ogen geopend voor een volgend project.
Ik heb bijvoorbeeld ook hele lange shots gemaakt, juist in die omgeving die zo uitgestrekt is.

Was jij al filmend/fotograferend nét zo aanwezig als je in Noorwegen was?

Op momenten zeker!
Als we stil stonden of even gingen zitten om te genieten.
En we hebben zeker 90% van de tocht in stilte gelopen.

Hoe was het dat je niet alleen was op de bewuste plek?

Het was nodig om een tour guide en een sherpa mee te nemen. Aan de ene kant had ik het graag alleen willen doen, maar het voelde goed met de mensen met wie ik was. Het verliep heel organisch. Ik had er geen moeite mee dat zij er ook waren en had er geen last van. Ze snapten ook goed de bedoeling van mijn reis.
Het was wel een heel andere ervaring geweest als ik het wél alleen had kunnen doen.

Deelden jullie ervaringen? Bijvoorbeeld over de stilte?

Zij waren ook erg verwonderd. Over de stilte, maar ook over het adembenemende landschap. Er waren daar zoveel mineralen in de bodem, de aarde werd erdoor gekleurd: geel, rood, oranje, roze, lila. Wel zes, zeven kleuren op een paar meter van elkaar. Daar spraken we over met elkaar.

Als je beide ervaringen vergelijkt met elkaar: Noorwegen en the quietest place, wat is voor jou het belangrijkste verschil?
Noorwegen was een onvoorbereide ontmoeting met stilte. The quietest place volledig voorbereid (al moest je je plan daar loslaten).
Nog andere verschillen?

De reis naar the quietest place voelde meer geforceerd want ik was aan het werk. Ik voelde me gespannen, de bestemming was nu het doel van de hele reis. Ik heb er daardoor minder van kunnen genieten. En het was een minder intense ervaring.

Wat heeft je het meest geraakt op de stilste plek van de wereld?

In negatieve zin: pijnlijk dat er om het uur helikopters overheen vlogen.
Hoe je het ook wendt of keert, zelfs op het moment dat je in een stiltegebied bent wordt de stilte toch weer onderbroken door een artificieel geluid.

In positieve zin: de schoonheid van de natuur daar. Het landschap heel kleurrijk, uitgestrekt en met veel contrasten. Ook nergens afval, heel schoon, weinig invloeden van mensen. Er zijn minimale paden gemaakt, verder is het onaangetast.

Is dit jouw ideale stille plek?

Dat ga ik de komende jaren hopelijk onderzoeken.
Over 5 à 10 jaar kan ik een antwoord geven, als ik een overzicht heb gemaakt.

Wat raakt je het meest in jouw project?

De bewustwording dat ook in gebieden die bekend staan als stille gebieden artificieel geluid toeneemt.

Je hebt sponsors die financieel en met materieel jouw project steunen. Beïnvloedt dat je manier van werken?

Ik heb op deze reis naast foto’s ook filmopnames gemaakt. Ik kreeg een filmcamera mee van één van mijn sponsors. Aanvankelijk wilde ik de plek vastleggen zoals ‘ie nu is. Maar toen ik daar was dacht ik: ik ben in een surrealistisch schilderij terechtgekomen en dat wil ik vastleggen. Ik filmde langere horizontale shots.

Én ik heb ideeën voor een documentaire.
Daarvoor ga ik de komende tijd onderzoek doen naar stilte en ook mensen interviewen die deskundigen zijn op het gebied van stilte. Dat kan ik natuurlijk beter kwijt in film. Misschien raakt fotografie daardoor iets meer op de achtergrond de komende tijd. Dat vind ik wel spannend, ja.

Legt het werken met sponsors ook een druk op je?

Ik was best gespannen omdat ik kostbare apparatuur bij me had en er geen kluisjes waren op een plek waar ik een aantal dagen verbleef. En ook omdat, zoals ik eerder zei, het weer binnen 10 seconden om kan slaan op de plek waar ik de foto’s wilde maken en wilde filmen.
Wat als het op het bewuste moment niet helder zou zijn en er lage wolken zouden hangen?
Ik was een beperkt aantal dagen in het gebied en daar ging ook nog de tijd van de tocht om er te komen vanaf. Het was niet echt relaxed om zo te werken.
Ik was pas écht opgelucht toen de bestanden op mijn computer stonden. Dus ja, je voelt meer druk als je werkt met sponsors.

Hoe kijk je nu tegen je missie aan?
Is je idee daarover veranderd door de reis? Misschien geïntensiveerd of heb je een andere focus gekregen?
(redactie: Ursula ziet het als haar taak stille gebieden op aarde te fotograferen vóor ze verdwijnen)

Mijn ambitie is meer geïntensiveerd door de ervaringen van de reis omdat ik nu heb gezien dat de geluidsvervuiling aan het toenemen is. Akoestisch ecoloog Gordon Hempton zegt dat we over 10 jaar geen echte stille plekken meer hebben. Misschien wordt het een project over plekken die ooit eens stil waren. (Ursula lacht triest)

Misschien lukt het mij om via het project meer bewustwording te creëren over het verdwijnen van deze stille plekken en kunnen we deze plekken behouden.

Hoe vind jij zelf de komende tijd weer stilte?

(Lacht)
Dat wordt best moeilijk want mijn buren zijn aan het klussen. Ik vind op dit moment vooral stilte met mijn noise canceling headphones.

Wat ga je de komende tijd doen?

Uitgebreid onderzoek naar stilte. Wat is erover geschreven, welke films zijn er, is er onderzoek naar gedaan? Boeken, films, mensen spreken. Hopelijk naar nieuwe plekken toe.
Misschien Gordon Hempton opzoeken en met hem naar een natuurgebied bij hem in de buurt.

Je bent fotograaf, visueel en beeldend ingesteld.
Als jij zelf het beeld van een ideale stille plek zou kunnen componeren welke elementen zou je je er wensen?

Een eindeloos uitgestrekt landschap, onbegroeid en vol contrasten qua kleuren en materialen. Een eenheid. Weinig wind.

Onbegroeid?

Ja, dan is het bewegingsloos, geen bewegende grassen, struiken, bladeren.
Een wolkenlucht kan visueel ook ruis zijn. Daarom heb ik dáar op die plek ook vooral meer naar de bodem gericht foto’s genomen, zonder lucht.

Komt er geen wateroppervlak, bijvoorbeeld een meer in je ideale stille compositie?

Nee, water is in beweging, dat veroorzaakt tóch geluid.

Noorwegen of the quietest place?

(Grinnikt)
Ha!
Qua beeld the quietest place. Zo’n landschap had ik nog nooit gezien.
Wist niet dat het bestond, zo’n mooi landschap, zoveel kleuren, zoveel contrasten, zo weinig geluid. Die ervaring is onbeschrijfelijk; alsof je voor zoiets niet de juiste woorden kan vinden.
Maar qua stilte Noorwegen. Heel puur, heel onverwacht, verrassend. Noorwegen heeft mijn leven beïnvloed, tot aan de keuzes die ik nu maak.

Het is niet zo dat de verstorende geluiden de stilte-ervaringen op de stilste plek tenietdeden. Het wisselde elkaar af.
Er waren zeker wel momenten die zó ongelooflijk stil waren, vergelijkbaar met Noorwegen voor mij. Een soort zoemgeluid in je oren.

In Noorwegen was ik verwachtingloos, ik verwachtte helemaal niks. Wat ik daar ervaren heb maakte grote indruk.
Nu, met deze reis, ben ik ernaar op zoek gegaan. Dat zal nooit meer een eerste ervaring evenaren.
Maar ik heb wel mijn doel bereikt. Ik was nieuwsgierig, hoe ziet dat eruit, zo’n plek. Waarom is het daar zo stil? Zo mooi? Dit moeten we behouden natuurlijk!

Waar verheug je je op?

Op de ontdekkingen die ik op een plek doe en de ervaringen van stilte op plekken waar ik nog nooit geweest ben.
En ik verheug me op het vertellen aan andere mensen, het overbrengen.

Na ons interview werd bekend dat Ursula als fotograaf voor Quiet Parks International gaat werken, de organisatie van akoestisch ecoloog Gordon Hempton. Een droom van haar komt daarmee uit. Én het geeft haar de mogelijkheid nieuwe reizen naar stille plekken/gebieden te gaan maken.

Copyright foto’s quietest place on earth: Ursula Jernberg
Sponsors van the quietest place on earth: Saint Gobain Ecophon en DGMR. En Canon sponsorde twee camera’s.